پژوهشهای تازه، نشان داده است که داروی نشاط آور اکستاسی (ecstasy) خطر بروز حمله قلبی را افزایش می‌دهد.اکستاسی نوعی داروی مخدر است که مصرف آن موجب بروز احساس شادی (یا اندوه) بسیار زیاد در مصرف کننده می شود و به رغم آسیب های جدی که این ماده مخدر بر مغز و سلامت انسان وارد می کند، در بین مصرف کنندگان این باور غلط وجود دارد که ماده ای بی خطر است.

اکستاسی که مصرف آن در بین جوانان افزایش یافته، به جز برخی از کشورها در سایر کشورها در ردیف داروهای غیرقانونی است ولی از آنجا که از فرمول ساده یی برای تولید برخوردار است، در تمامی کشورها و از جمله ایران تولید می شود.

آخرین پژوهشها به وضوح نشان می دهد که مصرف اکستاسی همانند مصرف آمفتامین موجب بروز حمله قلبی خواهد شد. تحقیقات انجام موید آن است که آمفتامین و کوکائین انعقاد خون را تشدید کرده و در نتیجه با مسدود کردن عروق خونی موجب بروز حمله قلبی می شوند.

به پزشکان و بخش های اورژانس بیمارستان ها توصیه شده که در موقع درمان بیماران رابطه حمله قلبی و مصرف اکستاسی را مدنظر داشته باشند و این مورد را بررسی کنند.

یکی از رایج ترین عوارض مصرف اکستاسی که اکثر مواقع منجر به مرگ می شود افزایش شدید دمای بدن یا هیپرترمی است که منجر به از کار افتادن ماهیچه ها، کلیه ها و دیگر اعضای بدن می شود.

این ماده در در آلمان به عنوان کم کننده اشتها مورد استفاده قرار گرفت که به علت اثرات آن از رده مصرف خارج شد. در دهه میلادی این دارو کاربرد مجدد یافت و در روان درمانی برای کمک به بیان احساسات بیماران استفاده شد که در با اثبات اثرات آن روی مغز حیوانات آزمایشگاهی، از رده خارج شد. در در آمریکا، مصرف آن ممنوع اعلام شد.

در سال های اخیر مصرف آن در آمریکا، به شدت افزایش یافته که باعث نگرانی دولت شده است. در دوره زمانی خاصی در اروپا، مصرف این مواد انرژی زا و شادی بخش برای کاهش مصرف سایر مواد مخدر مثل هروئین تشویق شد به طوری که مصرف آن در اروپا در از هزار قرص در سال به میلیون قرص در دو سال بعد رسید.

درصد مردم امریکا حداقل یک بار این ترکیب را مصرف کرده اند. حداقل یازده و هفت دهم درصد دانش آموزان سال آخر دبیرستان در امریکا یک بار “اکس” مصرف کرده اند. مصرف این قرص ها در ایران به خصوص در یک سال اخیر به شدت افزایش یافته است. جوانان تحصیل کرده و مرفه، مصرف کنندگان اصلی این داروها هستند بنابراین لازم است عموم مردم و پزشکان با اثرات سوء مصرف این دارو آشنا شوند.

آمین های مغز به ویژه نوراپی نفرین و سرتونین وروترانسیمترهای مسیرهایی هستند که کارشان بروز خلق است. با توجه به فرضیه آمینی، کاهش عملکرد این آمین ها باعث افسردگی خواهد شد و افزایش فعالیت آنها باعث بالا رفتن خلق می شود.

MDMA از طرقی که ذکر خواهد شد باعث افزایش خلق و احساس نشاط می شود.

در مورد تولید این قرصها در تیراژ وسیع، نظریه های متفاوتی وجود دارد و همینطور فرضیه ی تاثیر مواد موجود در این قرصها، در بین پزشکان به این صورت مطرح می گردد.

- افزایش آزادسازی سروتونین در سیناپس های مغزی‌

- بلوک باز جذب سروتونین‌

- افت میزان سروتونین مغز

- اثرات غیرمستقیم بر میزان دوپامین مغز

البته در کشور ما اقدامات مختلفی برای آشنا کردن جوانان نسبت به عوارض استفاده از قرصهای روانگردان انجام می شود اما متاسفانه ما گاهی اوقات از سر خیرخواهی و ناخواسته، دست به آموزشهایی می زنیم که اصلا نمی تواند برای سلامت جامعه مفید باشد. برای مثال وقتی برای کلمه‌ی “اکستاسی” روی اینترنت جستجو می کردم، در سایت اینترنتی رسمی نیروی انتظامی و یا سازمان امور زندانهای کشور وابسته به قوه ی قضاییه، ترکیبات محلول در این قرص و نحوه ی ساخت آن نیز آموزش داده شده بود! هرچند هدف این کار، در نظر یک هدف خیر می آید اما اینکه ما از چه کارشناسانی و با چه پیش زمینه ی ذهنی برای مبارزه با اینگونه آفات اجتماعی بهره می جوییم و چگونه این معضل را مهندسی اجتماعی می کنیم و به تبلیغات رسانه یی در مورد آن می پردازیم، بسیار مهمتر از نفس عمل مبارزه به نظر می رسد.

اما تکیه بر یافته های علمی پژوهشگران و دانشمندان که بدون موضع گیری سیاسی و دینی راجع به اینگونه قضایا به دست می آید، می تواند بسیار راهگشاتر باشد.

بر اساس نتایج آخرین تحقیقات در مورد اکستاسی، MDMA یا دی اکسی مت آمفتامین که ماده ی سازنده ی اصلی اکستاسی محسوب می شود، با تأثیر بر نرون‌های حاوی سروتونین و آکسون‌ها باعث اختلال در حواس شده و آثاری چون تغییر در ادراک زمانی، تغییر در ادراک بینایی، تغییرات گفتاری، کاهش دفاعی بدن و ... را 2 تا 4 دقیقه پس از مصرف ایجاد می‌کند و در ادامه باعث کاهش خواب، کاهش توان و تمایل به انجام کارهای فکری و بدنی، خستگی و ... می‌شود.

در دهه 1950 نظامیان آمریکا آن را به صورت دارویی مرکب مورد آزمایش قرار دادند و در دهه 1960 مصرف وسیع آن توسط انسان‌ها آغاز گردید و تا سال 1985 به دلیل توانایی MDMA در ایجاد روابط گرم و صمیمی و باز پزشکان و متخصصان آن را به عنوان درمان کننده بیماران روانی مورد استفاده قرار می‌دادند.

قرصها در بازار ایران
در حال حاضر، این قرصها در شکلهای مختلف!! و با اسامی مختلف از جمله نام کمپانیهای ماشین سازی، ادیان آسمانی و نمادهای گروههای موسیقی مختلف در داخل کشور توزیع می گردد و نوع جدید آن نیز در حال تولید و عرضه به بازار است که مصرف آن معادل خوردن چندین قرص خواب آور در یک لحظه است و فرد را گاهی تا مرز یک هفته نیز به خواب فرو می برد.

از انقباض رگهای ماهیچه یی، کاهش قدرت دفاعی بدن و کاهش بینایی چشم و حتی کوری گرفته تا مرگ، مسمومیت و اختلال حواس همگی از آثار سو استفاده از این قرصها هستند و همینطور فک جنبانی چندین ساعته که شخص را وادار به استفاده از چندین آدامس یکجا می کند همگی تاثیرات منفی قرصهای روانگردان اکستاسی هستند و جالب اینکه در میان تمام تاثیرات این قرصها بر سیتمهای گوارشی یا دفاعی و گردش خون بدن، هیچ تاثیر مثبتی دیده نمی‌شود و جالبتر اینکه با وجود تمام این مشکلات که در درازمدت، فرد را دچار احساس پوچی و تباهی می کند و در اکثر موارد، باعث خودکشی یا خودسوزی (این قرصها معمولا حس سرما را به افراد القا می کنند و به همین دلیل شخص برای گرم کردن خود، به دلیل نداشتن تصور درست از اطراف، با آتش خود را می سوزاند!!) نیز می شود، هنوز جوانانی هستند که به این تولید ضدفرهنگی و ضدانسانی نازیستهای فالانژ آلمانی پاسخ مثبت می دهند و برای همیشه به تباهی خود منجر می شوند.

گفته می شود تمایل فرد به شنیدن آهنگهای عجیب و با صداهای گوشخراش و انجام حرکات دایم سر و گردن به صورت سریع و تند، شاید از اثرات موضعی استفاده از قرصهای روانگران باشد، اما معمولا همین مساله در ادامه به سردردهای عصبی و میگرنهای کشنده برای افراد منجر می شوند.

اما داستان به همینجا ختم نمی‌شود. امروز، غیر از اکستازی‌های تقریباً قدیمی و از مد افتاده، انواع تقریباً کمیاب‌ اما مخرب‌تری مانند کرک، لنگر، سان‌شاین، هوندا و نو را نیز می‌توان در بازار ایران یافت.  دکتر رضا خضرلو، روانپزشک و جامعه‌شناس در این رابطه به اعتماد گفت: در سالهای 1877 و قبل از آن، دسته‌یی از داروها که به شبه آمفتامین‌ها معروف بودند، برای درمان بیمارهای نورولوژیک مانند پارکینسون و همچنین برای اشتهازایی استفاده می‌شدند.

از آمفتامین‌ها که نوعی هیدروکربن هستند، قرصهای روانگردانی مانند اکستازی نیست به دست می‌آید که در لغت نیز به معنای خلسه، شادی مفرط یا آرامش است.

وی افزود: این نوع از مواد که به متیل دی اکسید آمفتامین نیز معروف هستند، در شکلهای مختلفی یافت می‌شوند که الگوی مصرف مواد مخدر در نقاط مختلف دنیا را شکل می‌دهد برای مثال اروپایی‌ها از یک نوع قدیمی آن یعنی حشیش و اهالی آمریکای جنوبی از کوکائین و کرک که دیگر مشتقات آمفتامین‌ها هستند مصرف می‌کنند. الگوی عمده‌ی مصرف در کشور ما نیز به مواد افیونی مانند تریاک و اخیراً شبه اکستازیهای محدود می‌شود.

دکتر خضرلو در گفت‌وگو با اعتماد افزود: وقتی کسی آمفتامین مصرف می‌کند، حالت شادی موقتی در او به وجود می‌آید. هرچند که هنوز مشخص نیست این نوع مواد در کدام قسمت مغز اثر می‌گذارند. اما نتایج تاثیرات آن، احساس راحتی و آرامش در کوتاه مدت و زیر سوال رفتن ارزشها، هنجارها و وجدان اخلاقی فرد است.

وی خاطرنشان کرد: با مصرف آمفتامین‌ها به ویژه انواع اکستازی که با نامهای مختلفی مانند نام شرکتهای ماشین‌سازی عرضه می‌شوند، دمای بدن بالا می‌رود و علت اصلی مرگ در مصرف کنندگان نیز رسیدن دمای بدن به بالای 42 درجه است. هرچند لزوماً با هر بار مصرف نمی‌توان امکان مرگ را پیش بینی کرد اما ایجاد تغییرات در ریتم فعالیت قلب نیز مشهود است.

در فاز توهم زایی پس از مصرف قرص، فرد معمولاً احساس تشنگی شدید می‌کند، درک خود از واقعیت را از دست می‌دهد و داده‌هایی که به مغز او می‌رسند را درست تحلیل نمی‌کند در نتیجه ممکن است یک ارتفاع پنجاه متری را مانند دو پله‌ی یک متری ببیند، بپرد و جانش را از دست بدهد.

دکتر رضا خضرلو ضمن اشاره به عوارض سایکوتیک استفاده از مواد روانگردان که عوارضی شبیه به اسکیزوفرنی یا سوءظن حاد را ایجاد می‌کند، خاطرنشان کرد: متاسفانه بنا به گزارش سازمان ملل، اکستازی قرصی است که به راحتی در خانه‌ها و منازل نیز ساخته می‌شود و از همین رو ردگیری و خنثی سازی فعالیت باندهای توزیع و قاچاق این نوع مواد نیز امکانپذیر نیست.

دکتر خضرلو ضمن اشاره به ایجاد افسردگی و بیماریهای خلقی، اختلالات خواب، اختلال در تغذیه، اختلالات جنسی و روانپریشی، در مورد تاثیرات فراماکوکینتیک این نوع مواد بر روی بدن نیز تاکید کرد و گفت: بسته به شرایط جسمی، فیزیکی و وضعیت معده‌ی مصرف کننده و همینطور نوع هضم دارو، زمان اثرگذاری دارو ممکن از نیم ساعت به بالا متغیر باشد.

این جامعه‌شناس و روانپزشک همچنین خاطرنشان ساخت: نوع دیگری از داروهای روانگردان رایج در کشورمان نیز کراک یا هروئین تغلیظ شده و متبلور در قالب بلور و کریستال و قرص است که در آمریکای جنوبی نوعی کشیدنی و دماغی از کوکایین محسوب می‌شود. خطر این دارو نسبت به اکستازی در افزایش میزان مرفینش به دلیل تبلور ناتاریم کلرید است که خطرهای بیشتری را متوجه مصرف کننده می‌سازد. ضمن اینکه علاوه بر عوارض اکستازی مانند ایجاد خلسه، شادی موقت، از بین بردن هوشیاری و ادراک کوتاه مدت، عوارض مواد افیونی مثل تریاک را نیز با خود همراه می‌آورد.

دکتر خضرلو در پایان ضمن اشاره به اثرات تلقینی مصرف داروهای روانگردان، گفت: حتی زمانی که قرص ویتامین A را به شخصی تجویز می‌کنیم، این پیش زمینه‌ی ذهنی را در او ایجاد می‌نماییم که باعث ایجاد انرژی و سلامتی در او خواهد شد. با توجه به این تاثیرات وابسته به عوامل روحی و درونی و همینطور فضاسازی پیشنهاددهندگان و سایر مصرف کنندگان است که تاثیرات قرصهایی مانند کراک و اکستازی نیز چند برابر می‌شود.

  پایه شیمیایی اکستازی شبیه مسکالین و speed است. به اعتقاد بسیاری از متخصصان اکستازی مانند LSD جزو اصلی گروه مواد مخدر توهم زا و سرخوشی آور به شمار می رود. در ساخت اکستازی موادی همچون استون، نیترواتان، کلورفورم و یا حتی فورمامید به عنوان مواد پایه به کار می روند. موادی که همگی در صنعت شیمیایی و دارو سازی  کاربرد داشته و می توان به طور کاملا قانونی آن ها را تهیه و بعضی از این مواد را بدون هیچ منعی استفاده کرد. عموما ساخت این مواد در آزمایشگاه های زیرزمینی صورت می گیرد. اما در مورد اکستازی قضیه فرق می کند. این ماده نه تنها در لابراتوارهای کوچک زیرزمینی تولید می شود، بلکه در کارخانجات بزرگ هم هست. در سال 1989 فقط در مرز آلمان و هلند 3/1 میلیون عدد قرص اکستازی مصرف شده است.  اکستازی از طریق دهان و به صورت قرص همراه با آب مصرف می شود. در سطح خارجی این قرص ها اغلب اشکال و حروفی دارند که به همراه  رنگ و ترکیبات رنگی ، شدت و مدت زمان تاثیر و نوع ماده موثر آن را برای مصرف کننده مشخص می کند هر چند درستی این کدها قابل اطمینان نیست.   

درباره عوارض سوء مصرف اکستازی هنوز اطلاعات قابل اطمینانی به دست نیامده و به دلیل اختلاف نظرهای فراوانی که در مورد عوارض منفی مصرف اکستازی بر سلامت انسان وجود دارد  ،دستیابی به اطلاعات جامع علمی و آزمایشگاهی درباره عوارض و آسیب های ناشی از مصرف این مواد مشکل شده است. به این علت عوارض ناشی از سوء مصرف تنها بر پایه تجربه های مصرف کنندگان و گزارش های مددکارانی که به طور دایم با این افراد سر و کار دارند ارزیابی می شوند.

علایم مصرف اکستازی

البته علایم آنی مصرف اکستازی با فاکتورهای مختلفی مانند میزان دفعات مصرف ، میزان خلوص ماده موثر، وضعیت روحی و جسمانی، انگیزه و موقعیت مکانی مصرف کننده ارتباط متستقیم دارد.

در واقع اکستازی همانند بسیاری از مواد مخدر دیگر فقط احساس اولیه مصرف کننده را تشدید می کند. این مواد تغییر ایجاد نمی کنند، مثلا احساس سرخوردگی، اندوه، تبدیل به شادی و سرخوشی نمی شود. شاید به همین دلیل اطلاق مواد روان گردان به انواع محصولات اکستازی چندان درست به نظر نیاید.

همچنین برای بسیاری از افراد اکستازی محرک هیجان آور و در عین حال آرامش بخش است و علاوه بر آن تاثیرات توهمی ، تحریک فانتزی را نیز به دنبال دارد. اما مصرف کنندگان پیش از آن که عوارض روانی مواد را احساس کنند ابتدا عوارض جسمانی مصرف مواد را تجربه می کنند.

در افرادی که برای اولین بار اکستازی مصرف می کنند، حدود 30 دقیقه پس از مصرف معمولا افزایش ضربان قلب ، تعریق شدید، انقباض عضلانی ، عدم احساس درد بروز می کند. اما افرادی که به دفعات این مواد را مصرف می کنند احساس سوزن سوزن شدن بدن ، بی قراری ، نا آرامی و اضطراب را توصیف می کنند.

برای تشخیص عوارض ناشی از مصرف انواع مختلف مواد، همواره باید علامت ها و عوارض مصرف با مشاهدات به دست آمده آزمایشگاه های دارو سازی و آزمایش های کلینیکی و نتایج بررسی  و آزمایش قرص ها مقایسه شوند، تا در حد ممکن بتوان دریافت چه ماده موثری مصرف شده است.

 افزایش دمای بدن ،  فشار خون و همچنین افزایش فزاینده توان بدنی از آثار آنی جسمانی مصرف مواد هستند. از عوارض ناخواسته ای که نیز ممکن است بروز کند  می توان به تهوع، خشکی دهان ، انقباض عضلات فک و همچنین عدم تعادل اشاره کرد. علاوه بر این مصرف اکستازی همراه با فعالیت شدید بدنی ممکن است عوارض جسمانی - روانی مانند کم آبی شدید، استفراغ ، ترس  و واهمه شدید را در پی داشته باشد. این عوارض معمولا پس از حرکت های شدید و طولانی در محل گرم و پر جمعیت به ویژه محفل های شبانه و پارتی ها بروز می کند که در موارد  نادر منجر به سکته قلبی و یا مغزی نیز شده است. مصرف کنندگان گاه تا حد مرگ می رقصند تا جای که آب بدنشان به شدت کاهش یافته و به دلیل مصرف مواد، سیستم گیرنده های درد در بدنشان مختل شده و شخص مشکلات ناشی از کم آبی شدید را احساس نمی کند.

تاثیرات روانی

از نظر روانی مصرف اکستازی در بسیاری از افراد اعتماد به نفس را افزایش داده و شخص راحت تر با دیگران ارتباط برقرار می کند، به طوریکه معاشرتی شدن، بی پروایی در رفتار و گفتار، احساس محبوب بودن و مورد توجه قرار گرفتن، احساس قدرت و نیروی فوق العاده داشتن ، بروز رفتارهای هیجانی و تشدید امیال جنسی از آثار مصرف اکستازی گزارش شده است.

بزرگترین مشکل مصرف کنندگان اکستازی پایان سرخوشی اولیه است. زیرا با از بین رفتن تاثیر دارو و نشئگی حاصل از سوء مصرف یا به اصطلاح "اکستازی فیلم"، افسردگی شدید و عمیق بروز می کند. افسردگی همراه با عوارض دیگر مانند بی قراری، اضطراب، خستگی و کوفتگی عضلات، همچنین بی انگیزگی و بی تفاوتی شدید در زندگی روز مره فرد را تحت تاثیر قرار  می دهد. در کنار این موارد میل مفرط و شدید به مصرف مجدد مواد نیز در فرد به وجود می آید که می تواند اولین قدم و همچنین قدم تعیین کننده در راه وابستگی روانی به مواد مخدر باشد.

عوارض دراز مدت

هنوز در مورد عوارض دراز مدت سوء مصرف اکستازی اطلاع دقیقی در دست نیست . اما در این نکته که سوء مصرف اکستازی با خلوص بالا و به دفعات، کارایی و عملکرد سیستم عصبی مغز را به شدت دچار آسیب می کند شکی وجود ندارد.  بیش از همه حافظه کوتاه مدت مغز دچار اختلال می شود. بعضی مصرف کنندگان می گویند که در حالت نشئگی حافظه کوتاه مدتشان را به کلی از دست داده اند اما در بعضی موارد حافظه دراز مدتشان فعال شده است. اکستازی مانند دیگر مواد مخدر سیستم ایمنی بدن را به شدت تضعیف می کند و آسیب پذیری بدن را در برابر بیماری های عفونی و ویروسی به شدت افزاش می دهد. علاوه بر آن ارگان هایی که کار دفع مواد سمی  زاید بدن مثل کلیه و کبد را بر عهده دارند دچار صدمات جبران ناپذیر می شوند.

افرادی که مصرف را تازه شروع کرده اند زندگی روز مره شان هنوز تحت تاثیر مصرف قرار ندارد، اما پس ازحدود شش ماه مصرف مداوم،  اشتیاق مفرط و غیر قابل کنترل به مصرف دایمی در آنها به وجود می آید. ضمن این که اشتیاق به مصرف این مواد فرد را به سمت استعمال و مصرف مواد مخدر دیگر مانند حشیش، کوکایین و حتی بعضی داروهای پزشکی روان گردان سوق می دهد.